Kilkuletnia debata, badania ekonomiczne i prace naukowe były podstawą regulacji rynku pożyczkowego w Finlandii. Istotny wpływ na efekt końcowy miała praca Tuomasa Takalo, doradcy w Departamencie Polityki Pieniężnej i Badań w Banku Centralnym Finlandii. Poniższy artykuł streszcza uniwersalne wnioski z pracy “Regulacja krótkoterminowych kredytów konsumenckich” Tuomasa Takalo z marca 2017 r., które mogą okazać się przydatne w obraniu właściwej optyki problemu w Polsce.

Takalo przytaczając przykłady z historii ekonomii monetarnej, zaznacza że jakiekolwiek oprocentowanie kredytów, w szczególności konsumenckich, od stuleci było przedmiotem sprzeciwu i kontrowersji. Postanowienia fińskiego Ministerstwa Sprawiedliwości odnośnie ustanowienia limitu stóp procentowych dla kredytów konsumenckich poniżej 2000 euro oraz planowane rozszerzenie tej regulacji, skłoniło autora do rozważenia czy „istnieje uzasadnienie ekonomiczne dla regulacji kredytu krótkoterminowego, a jeśli tak, to na czym polegałaby optymalna regulacja oparta na badaniach ekonomicznych”

W Finlandii Ministerstwo Sprawiedliwości chciało regulacji rynku krótkoterminowych kredytów konsumenckich głównie z powodu rosnącego zadłużenia gospodarstw domowych, które sięgało 138 miliardów euro na koniec 2015 r. Takalo spostrzegł jednak, że „77% zadłużenia stanowiły kredyty hipoteczne i inne kredyty powiązane z segmentem mieszkaniowym, podczas gdy udział krótkoterminowych kredytów konsumenckich wynosił mniej niż 0,001%.” Widać przez to, że ograniczenia nakładane na krótkoterminowe pożyczki w kontekście nadmiernego zadłużenia są pozornym rozwiązaniem problemu, które może być efektowne medialnie, ale nie dotyka sedna.

Wg autora regulacje prawne „powinny być tworzone w sposób kompleksowy, z uwzględnieniem wszystkich form kredytów (w tym długoterminowych i krótkoterminowych kredytów konsumenckich)”.

Ingerencja w rynek jest wg Takalo uzasadniona w przypadku bankructwa wierzyciela i wynikającymi z tego efektami takimi jak np.: groźba upadłości innych wierzycieli czy ryzyka makroekonomiczne w przypadku podmiotów relewantnych systemowo. Te zasady mają jednak zastosowanie wyłącznie w przypadku banków, bankructwa firm udzielających kredytów pozabankowych nie wywołałoby takich reperkusji, więc tak daleko posunięty nadzór w ich przypadku nie jest uzasadniony.

Autor sugeruje, że regulacja krótkoterminowych kredytów konsumenckich jest ostatecznością, a „z perspektywy makroostrożnościowej bardziej zasadne może być przede wszystkim rozważenie, w jakim stopniu poprawić przejrzystość cenową kredytów hipotecznych i konsumenckich oferowanych przez instytucje kredytowe.”

Takalo uważa, że wprowadzenie limitów stóp procentowych dla kredytów konsumenckich o wartości poniżej 2000 Euro w 2013 r oraz planowane rozszerzenie tej regulacji jest niezasadne z następujących powodów:

1. ”Według badań limity stóp procentowych kredytów konsumenckich są szkodliwe dla konsumentów i funkcjonowania gospodarki”. Regulacje stóp procentowych są proste do obejścia, co zakłóca funkcjonowanie gospodarki.

2 „Jeżeli celem jest zmniejszenie popytu na kredyty konsumenckie, powinny one stać się droższe dla konsumentów”. Obniżenie stóp lub limity cenowe wręcz zwiększą popyt na kredyty osób z obniżoną zdolnością kredytową. Biorąc pod uwagę wyniki badań, regulacja krótkoterminowych kredytów konsumenckich powinna dotyczyć ewentualnie dolnego limitu stóp procentowych, aby nie zachęcać do taniego, zbędnego kredytu osób bez zdolności do jego spłaty.

3. „Badania pokazują, że kredyty konsumenckie, mimo wysokich stóp procentowych, mają pozytywny wpływ na samopoczucie konsumentów i działalność gospodarczą. Dlatego sztuczne ograniczanie ich podaży nie leży w interesie konsumentów ani gospodarki.”

Oprócz regulacji maksymalnego oprocentowania fińskie Ministerstwo Sprawiedliwości „zwraca uwagę, że wykorzystanie kosztów kredytu, które są naliczone jako koszty pozaodsetkowe, utrudnia ocenę rzeczywistych kosztów kredytu. Obowiązujące regulacje prawne zobowiązują już pożyczkodawców do wyraźnego wskazania rocznej stopy oprocentowania kredytu.” Według autora artykułu jest to właściwy kierunek dla regulacji prawnych, choć zwiększenie przejrzystości cen może nie być wystarczające, by wyeliminować błędne decyzje kredytowe podejmowane przez konsumentów. 

W konkluzjach Takalo uważa, że rozważenie działań służących do anulowania długu dla osób nadmiernie zadłużonych (na przykład dostępna upadłość konsumencka), zamiast wprowadzenia limitu stóp procentowych, mogłoby zwiększyć motywację pożyczkodawców do oceny zdolności kredytowej konsumentów i tym samym skuteczniej spełnić cel regulatora, jakim jest walka z nadmiernym i szybko rosnącym zadłużeniem Finów.

Regulacja krótkoterminowych kredytów konsumenckich - pełna publikacja do pobrania

Tuomas Takalo jest starszym doradcą w Departamencie Polityki Pieniężnej i Badań w Banku Finlandii oraz wizytującym naukowcem w Instytucie Badań Ekonomicznych VATT. Takalo jest ekspertem w kwestiach związanych z kredytami konsumenckimi.