» Interpretacja przepisów karnych o maksymalnych kosztach pożyczek w Ministerstwie Sprawiedliwości
/Wchodzące w życie w dniu 30 maja 2020 r. przepisy Ustawy z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, tj. art. 8 oraz art. 65, wprowadzają sankcje karne za żądanie zapłaty przekraczających dwukrotność ustawowych limitów odsetek maksymalnych, odsetek maksymalnych za opóźnienie, pozaodsetkowych kosztów kredytu.
Uwzględniając fakt, że są to przepisy nowe w polskim systemie prawa, oraz iż dotyczą między innymi kredytodawców, działających na podstawie ustawy o kredycie konsumenckim, stało się koniecznym wypracowanie interpretacji, dzięki której intencje autorów wyrażone w przyjętych przepisach prawa, będą miały niebudzące wątpliwości zastosowanie praktyczne.
Mając na uwadze powyższe, Polski Związek Instytucji Pożyczkowych, po przeprowadzeniu w dniach 19 - 24 maja uzgodnień wewnętrznych, przygotował interpretację implementowanych przepisów i w dniu 25 maja przedłożył ją Ministrowi Sprawiedliwości, tj. Projektodawcy wzmiankowanych przepisów karnych, z wnioskiem o zweryfikowanie jej poprawności.
Treść interpretacji przedstawiamy poniżej. W ocenie Polskiego Związku Instytucji Pożyczkowych:
Art. 8 Ustawy z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 ma następujące brzmienie:
W ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz.U. z 2019 r. poz. 1950 i 2128 oraz z 2020 r. poz. 568) w art. 304 dotychczasową treść oznacza się jako § 1 i dodaje się § 2 i 3 w brzmieniu:
,, § 2. Kto, w zamian za udzielone osobie fizycznej świadczenie pieniężne wynikające z umowy pożyczki, kredytu lub innej umowy, której przedmiotem jest udzielenie takiego świadczenia z obowiązkiem jego zwrotu, niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby, żąda od niej zapłaty kosztów innych niż odsetki w kwocie co najmniej dwukrotnie przekraczającej maksymalną wysokość tych kosztów określoną w ustawie,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 3. Tej samej karze podlega, kto, w związku z udzieleniem osobie fizycznej świadczenia pieniężnego wynikającego z umowy pożyczki, kredytu lub innej umowy, której przedmiotem jest udzielenie świadczenia pieniężnego z obowiązkiem jego zwrotu, niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby, żąda od niej zapłaty odsetek w wysokości co najmniej dwukrotnie przekraczającej stopę odsetek maksymalnych lub odsetek maksymalnych za opóźnienie, określonych w ustawie. ".
Teza 1:
W dodawanym do art. 304 ustawy - Kodeks Karny § 3 zawiera się sformułowanie „żąda od niej zapłaty odsetek w wysokości co najmniej dwukrotnie przekraczającej stopę odsetek maksymalnych lub odsetek maksymalnych za opóźnienie”, które należy interpretować w taki sposób, że za czyn karalny uznawane jest zarówno:
1. żądanie zapłaty odsetek maksymalnych, w wysokości co najmniej dwukrotnie przekraczającej stopę odsetek maksymalnych, jak i
2. żądanie zapłaty odsetek maksymalnych za opóźnienie, w wysokości co najmniej dwukrotnie przekraczającej stopę odsetek maksymalnych za opóźnienie.
Art. 65 Ustawy z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 ma następujące brzmienie:
Przepis art. 304 § 2 ustawy zmienianej w art. 8 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą ma zastosowanie do czynów popełnionych po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy, również wtedy gdy żądanie zapłaty dotyczy kosztów innych niż odsetki wynikających z umowy, która została zawarta przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, jeżeli wysokość tych kosztów przekraczała poziom dozwolony w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 568).
2. Przepis art. 304 § 3 ustawy zmienianej w art. 8 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą ma zastosowanie do czynów popełnionych po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy, również wtedy gdy żądanie zapłaty dotyczy odsetek wynikających z umowy, która została zawarta przed dniem wejścia w życie ustawy, jeżeli wysokość tych odsetek przekraczała poziom dozwolony w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 568).
Teza 2:
Art. 65 Ustawy z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (dalej: Ustawa) nie może być stosowany samodzielnie, a zawarte w nim odniesienie do wprowadzanych Ustawą przepisów art. 304 § 2 i 3 ustawy – Kodeks karny dotyczy zarówno dyspozycji jak i sankcji, natomiast tym, co wyróżnia art. 65 Ustawy od przytoczonych przepisów prawa karnego jest hipoteza.
Teza 3:
Przepisy ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, wprowadzające obniżony limit pozaodsetkowych kosztów kredytu, nie wskazywały, czy przepisy mają mieć zastosowanie do czynności prawnych, które miały miejsce przed dniem wejście w życie ww. ustawy. W konsekwencji, zgodnie z jedną z naczelnych zasad prawa cywilnego prawo nie działa wstecz (lex retro non agit), do czynności prawnych mających miejsce przed dniem wejście w życie ww. ustawy, powinny mieć zastosowanie przepisy prawa wówczas obowiązujące. Z tego też względu, art. 65 Ustawy z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 powinien mieć praktyczne zastosowanie wg poniższych zasad:
1. Za czyn karalny uznawane jest, mające miejsce po dniu 30 maja 2020 r., żądanie zapłaty – na podstawie umowy zawartej przed dniem 30 maja 2020 r. - pozaodsetkowych kosztów kredytu w kwocie co najmniej dwukrotnie przekraczającej limit, który obowiązywał przed wejściem w życie ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, tj. ustalony w oparciu o wzór, zawarty w art. 36a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. z 2019 r. poz. 1083).
2. Za czyn karalny uznawane jest, mające miejsce po dniu 30 maja 2020 r., żądanie zapłaty – na podstawie umowy zawartej przed dniem 30 maja 2020 r. – odsetek umownych w kwocie co najmniej dwukrotnie przekraczającej limity, które obowiązywały przed wejściem w życie ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, tj. ustalone w oparciu o art. 359 lub 481 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2019 r. poz. 1145).
