» Projekt Ministerstwa Sprawiedliwości to nie model francuski

Po opublikowaniu 14 lutego br. projektu tzw. ustawy “antylichwiarskiej” przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości wielokrotnie zabierali głos w mediach, próbując uzasadnić konieczność wprowadzenia nowych przepisów. W opublikowanym 25 marca artykule w “Pulsie Biznesu” przekonywano między innymi, że proponowany w projekcie obowiązek weryfikacji klienta w bazach BIK i jednego z BIG-ów to rozwiązanie zaczerpnięte z Francji. Jednak rozwiązanie zaproponowane w projekcie znacznie różni się od modelu francuskiego.

Istniejące we Francji przepisy dotyczą korzystania z państwowej bazy. Jest ono obowiązkowe, z tą różnicą, że jest nieodpłatne. W polskiej wersji miałoby to polegać na konieczności weryfikacji w prywatnych firmach, dla których udzielanie takich informacji jest działalnością komercyjną.

Obowiązujące we Francji restrykcyjne prawo o ochronie danych, uniemożliwia powstawanie biur kredytowych. We Francji istnieje obecnie tylko Francuski Centralny Rejestr Kredytowy, który prowadzony jest przez Bank Francji. Gromadzi on negatywne informacje o incydentach w spłacaniu kredytów w dwóch podstawowych bazach. Bazy te dotyczą przedsiębiorstw oraz gospodarstw kredytowych. Celem istnienia takiego rejestru jest zapewnienie potrzeb kredytowych klientów bez ponoszenia nadmiernego ryzyka przez banki oraz dostarcza użytecznych narzędzi przy podejmowaniu decyzji finansowych. Rejestr informacji kredytowej obejmuje zobowiązania firm i osób prawnych, w tym prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. Rejestr stanowi przede wszystkim źródło informacji międzybankowej.

Równolegle do krajowego rejestru informacji kredytowej, uwzględniającego zobowiązania wynikające z transakcji pomiędzy przedsiębiorstwami, pożyczki i kredyty konsumenckie – informacje dotyczące wyników finansowych i aktualnej sytuacji przedsiębiorstw zbierane są przez sądy. Informacje dla sądów przekazywane są na zasadzie obowiązkowej okresowej sprawozdawczości przedsiębiorstw. Informacje te mogą być udostępniane na życzenie, za pośrednictwem odpowiednika polskiego KRS.

W przypadku zobowiązań pozakredytowych osób fizycznych utworzony został rejestr dłużników, który znajduje się w zasobach francuskiego Ministerstwa Sprawiedliwości i Banku Francji (pełniącego rolę banku centralnego, jednakże z uprawnieniami do prowadzenia kont klientów detalicznych). Dostęp do tego rejestru ma charakter ograniczony. Daje możliwość pozyskania informacji przez służby podatkowe i instytucje wymiaru sprawiedliwości.

Wszystkie wymienione podmioty są  we Francji ustawowo zobowiązane do wymiany informacji gospodarczych o osobach fizycznych i prawnych. Przepisy nie regulują jednocześnie częstotliwości czy okresów wymiany informacji, stąd często podmioty komercyjne posiadają i publikują informacje aktualniejsze od odpowiednika KRS, w którym aktualizacja dostępnych danych odbywa się dwa razy w roku.

Wszystkie podmioty część zasobów udzielają nieodpłatnie. Nie ma możliwości uzyskania kompleksowej informacji ze wszystkich wywiadowni ze wskazaniem źródła pochodzenia informacji.

Francuska ustawa o kredycie konsumenckim mówi: 

Avant de conclure le contrat de crédit, le prêteur vérifie la solvabilité de l'emprunteur à partir d'un nombre suffisant d'informations, y compris des informations fournies par ce dernier à la demande du prêteur. Le prêteur consulte le fichier prévu à l'article L. 751-1, dans les conditions prévues par l'arrêté mentionné à l'article L. 751-6, sauf dans le cas d'une opération mentionnée au 1 de l'article L. 511-6 ou au 1 du I de l'article L. 511-7 du code monétaire et financier.

tłumaczenie:

Przed zawarciem umowy kredytowej kredytodawca weryfikuje zdolność kredytową kredytobiorcy z wystarczającej liczby informacji, w tym informacji przekazanych przez kredytobiorcę na wniosek pożyczkodawcy. Pożyczkodawca konsultuje się z aktami przewidzianymi w art. L. 751-1, na warunkach przewidzianych w dekrecie wymienionym w art. L. 751-6, z wyjątkiem operacji wymienionych w art. 1 ust. L. 511–6 lub 1 I art. L. 511–7 kodeksu monetarnego i finansowego.

Jak widać, ustawa mówi że sprawdzenie ma być dokonane w wystarczającej liczbie baz danych oraz od pożyczkobiorcy. W obowiązującej obecnie polskiej ustawie znajduje się zapis: "Kredytodawca przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki jest zobowiązany do dokonania oceny zdolności kredytowej konsumenta. 2. Ocena zdolności kredytowej dokonywana jest na podstawie informacji uzyskanych od konsumenta lub na podstawie informacji pozyskanych z odpowiednich baz danych lub zbiorów danych kredytodawcy."

Podsumowując: jedyna różnica polega na tym, że we Francji należy sprawdzić zewnętrzną bazę danych i uzyskać informację od konsumenta, a w Polsce zewnętrzną bazę danych lub informacje uzyskane od konsumenta. Jest to różnica daleka od tego co naprawdę proponuje Ministerstwo Sprawiedliwości, czyli obowiązek kupowania raportów w bankowym BIK-u i jednym z prywatnych BIG-ów. Jeżeli natomiast, jak we Francji, wymiana takiej informacji będzie w Polsce bezpłatna i obowiązkowa również dla banków i SKOK, to z radością i entuzjazmem poprzemy propozycję Ministerstwa Sprawiedliwości.

Z powodu niejasności związanych z tym zagadnieniem, również w kontekście dyrektywy unijnej, PZIP apeluje o zlecenie przeprowadzenia pogłębionego badania przez ośrodek niezależny od resortu sprawiedliwości oraz branży. Polski Związek Instytucji Pożyczkowych jest otwarty na wszelkie formy dialogu z Ministerstwem Sprawiedliwości, zależy nam jednak na tym, by był on oparty na wzajemnym poszanowaniu i merytorycznych podstawach.